آشنایی و کار با سرور دیتابیس مای‌اس‌کیو‌ال MySQL

دیتابیس یعنی چی؟

خیلی ساده، دیتابیس یه انبار خیلی بزرگ و مرتب برای نگهداری اطلاعاته. هر نرم‌افزاری نیاز به یه همچین انباری داره. مثلا وقتی یه چیزی رو تو گوگل سرچ میکنید، وارد اکانتتون میشید، یا یه تراکنش مالی انجام میدید، یه دیتابیس این اطلاعات رو ذخیره میکنه تا بعدا بشه دوباره بهش دسترسی داشت. مای‌اس‌کیو‌ال توی این کار استاده.

مدل رابطه‌ای یا Relational یعنی چی؟

حالا چرا بهش میگن «رابطه‌ای»؟ چون این نوع دیتابیس، اطلاعات رو توی انبارهای درهم و برهم نمیریزه. به جاش، داده‌ها رو توی جدول‌های جداگونه و مرتبی سازماندهی میکنه، خیلی شبیه فایل‌های اکسل که همه باهاش آشناییم. هر جدول ردیف‌ها و ستون‌های خودشو داره. مثلا یه جدول برای اطلاعات کاربرا (اسم، فامیل، ایمیل) و یه جدول دیگه برای محصولات (اسم، قیمت، موجودی).

این ساختار منطقی، که بهش میگن «اسکیما» (Schema)، تعریف میکنه که داده‌ها چطور سازماندهی بشن و جدول‌های مختلف چه رابطه‌ای با هم دارن. مثلا میشه تعریف کرد که هر کاربر میتونه چند تا محصول رو بخره. اینجوری برنامه‌نویس‌ها و مدیرای دیتابیس میتونن خیلی راحت داده‌ها رو ذخیره، بازیابی و تحلیل کنن. از متن ساده و عدد و تاریخ گرفته تا چیزهای جدیدتر مثل JSON و وکتورها.

SQL چیه؟

خب، حالا که یه انبار مرتب داریم، چطوری باهاش حرف بزنیم؟ چطوری بهش بگیم «لیست همه کاربرایی که اهل تهران هستن رو بهم بده»؟ اینجا SQL وارد میشه. اس‌کیو‌ال (SQL) که مخفف Structured Query Language یا «زبان پرس‌وجوی ساختاریافته» هست، یه زبان برنامه‌نویسیه که برای بازیابی، آپدیت، حذف و کلا مدیریت داده‌ها توی دیتابیس‌های رابطه‌ای استفاده میشه. مای‌اس‌کیو‌ال هم اسمش رو از همین SQL گرفته و از این زبان برای مدیریت و پرس‌وجو از داده‌ها استفاده میکنه.

تلفظ درستش چیه؟

تلفظ رسمی این اسم «مای‌اس‌کیو‌ال» (My S-Q-L) هست، ولی خیلی‌ها بهش «مای‌سیکوئل» (My Sequel) هم میگن که یه تلفظ رایجه.

پس به طور خلاصه، مای‌اس‌کیو‌ال یه سیستم مدیریت دیتابیسه که داده‌ها رو توی جدول‌های منظم نگهداری میکنه و با استفاده از زبان SQL به ما اجازه میده با این داده‌ها کار کنیم.

بخش دوم: چرا اینقدر طرفدار داره و کجاها به کار میاد؟

محبوبیت مای‌اس‌کیو‌ال اتفاقی نیست. چند تا دلیل کلیدی وجود داره که باعث شده این سیستم بعد از حدود ۳۰ سال هنوزم یکی از اولین انتخاب‌ها برای خیلی از پروژه‌ها باشه.

۱. اوپن سورس بودن و جامعه بزرگ

یکی از بزرگترین مزیت‌های مای‌اس‌کیو‌ال اینه که اوپن سورسه. یعنی چی؟ یعنی هر کسی میتونه نرم‌افزارش رو از اینترنت دانلود کنه و بدون هیچ هزینه‌ای ازش استفاده کنه. شرکت‌ها حتی میتونن کد منبعش رو تغییر بدن تا با نیازهای خاص خودشون هماهنگ بشه.

این نرم‌افزار تحت مجوزی به اسم GNU General Public License (GPL) منتشر میشه که یه سری قوانین مشخص داره. البته اگه شرکتی نخواد از این مجوز استفاده کنه یا بخواد کد مای‌اس‌کیو‌ال رو توی یه محصول تجاری قرار بده، میتونه نسخه تجاریش رو بخره.

این اوپن سورس بودن باعث شده یه جامعه جهانی خیلی بزرگ و فعال دورش شکل بگیره. این جامعه کلی دانش و منبع تولید میکنه؛ از آموزش‌های مختلف گرفته تا راهنمایی توی فروم‌ها. همین جامعه با تست کردن نرم‌افزار توی سناریوهای مختلف، به پیدا کردن و رفع باگ‌ها کمک زیادی کرده و مای‌اس‌کیو‌ال رو به یه سیستم خیلی قابل اعتماد تبدیل کرده.

۲. کارایی، پایداری و مقیاس‌پذیری بالا

مای‌اس‌کیو‌ال به سریع، قابل اعتماد و مقیاس‌پذیر بودن معروفه. این سیستم از اول برای این ساخته شده که بتونه دیتابیس‌های بزرگ رو به سرعت مدیریت کنه و سال‌هاست که توی محیط‌های کاری خیلی سنگین و حساس استفاده میشه.

• مقیاس‌پذیری (Scalability): یکی از ویژگی‌های مهم مای‌اس‌کیو‌ال، معماری تکثیر (Replication) داخلیشه. این ویژگی به شرکت‌های بزرگی مثل فیسبوک اجازه میده که اپلیکیشن‌هاشون رو برای پشتیبانی از میلیاردها کاربر مقیاس‌پذیر کنن. یعنی وقتی کسب‌وکار رشد میکنه و تعداد کاربرها زیاد میشه، مای‌اس‌کیو‌ال هم میتونه پا به پاش بزرگ بشه.
• تراکنش‌های ACID: برنامه‌نویس‌ها روی دو تا قابلیت کلیدی مای‌اس‌کیو‌ال خیلی حساب میکنن: یکی همین مقیاس‌پذیری و اون یکی پشتیبانی از تراکنش‌های ACID. این کلمه مخفف چهارتا خاصیته: «اتمی بودن (Atomicity)، سازگاری (Consistency)، ایزوله‌سازی (Isolation) و دوام (Durability)». این چهارتا ویژگی تضمین میکنن که تراکنش‌های دیتابیس به شکل قابل اعتماد و دقیقی پردازش بشن. با این قابلیت، مای‌اس‌کیو‌ال میتونه تضمین کنه که همه تغییرات داده‌ها به شکلی پایدار و مطمئن انجام میشن، حتی اگه وسط کار سیستم به مشکل بخوره یا برق بره.

۳. سادگی در استفاده و سازگاری گسترده

خیلی‌ها مای‌اس‌کیو‌ال رو به خاطر سادگی در نصب و استفاده تحسین میکنن. در عین حال، به اندازه‌ای قابل اعتماد و مقیاس‌پذیره که برای سازمان‌هایی با حجم داده بسیار بزرگ و تعداد کاربران زیاد هم مناسبه.

این سیستم با پلتفرم‌های تکنولوژی و زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی مثل جاوا، پایتون، پی‌اچ‌پی (PHP) و جاوااسکریپت سازگاری بالایی داره. یه نکته جالب دیگه اینه که از تکثیر (replication) بین نسخه‌های مختلف هم پشتیبانی میکنه. یعنی یه اپلیکیشن که با مای‌اس‌کیو‌ال نسخه ۵.۷ کار میکنه، میتونه به راحتی به نسخه ۸.۰ تکثیر بشه.

علاوه بر این، مای‌اس‌کیو‌ال انعطاف‌پذیری خوبی برای توسعه اپلیکیشن‌های دیتابیس سنتی (SQL) و اپلیکیشن‌های بدون اسکیما (NoSQL) داره. این یعنی برنامه‌نویس‌ها میتونن داده‌های رابطه‌ای و اسناد JSON رو توی یک دیتابیس و یک اپلیکیشن با هم ترکیب کنن.

۴. مقرون به صرفه بودن

چون مای‌اس‌کیو‌ال اوپن سورسه، استفاده ازش رایگانه و هزینه‌ای نداره، به جز هزینه سخت‌افزاری که روش نصب میشه و آموزشی که برای یادگیریش لازمه. برای آموزش هم که جامعه جهانی بزرگش کلی منابع آموزشی و تخصص برای حل مشکلات رو به شکل ارزونی فراهم میکنه. البته خود شرکت اوراکل هم دوره‌های آموزشی متنوعی رو ارائه میده.

کاربردهای واقعی مای‌اس‌کیو‌ال

توانایی مای‌اس‌کیو‌ال در ذخیره و تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها باعث شده که توی کارهای خیلی متنوعی، از کمک به تصمیم‌گیری‌های پیچیده تجاری گرفته تا پیدا کردن یه رستوران محلی برای قرار شام، کاربرد داشته باشه. بعضی از کاربردهای اصلیش ایناست:

• وب‌سایت‌های فروشگاهی (Ecommerce): برای مدیریت اطلاعات مشتریان و محصولات.
• سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS): برای ارائه محتوای وب‌سایت‌ها.
• اپلیکیشن‌های مالی: برای ردیابی امن تراکنش‌ها و داده‌های مالی.
• شبکه‌های اجتماعی: برای ذخیره پروفایل کاربران و تعاملاتشون.

بخش سوم: سرور چیه و چرا مای‌اس‌کیو‌ال بهش نیاز داره؟

خب، حالا که فهمیدیم مای‌اس‌کیو‌ال چیه، بیاید در مورد یه مفهوم کلیدی دیگه حرف بزنیم: «سرور». شاید شنیده باشید که میگن «سرور مای‌اس‌کیو‌ال». این یعنی چی؟

مفهوم موتور (Engine) دیتابیس

هر سیستم مدیریت دیتابیس رابطه‌ای (RDBMS) یه چیزی به اسم «موتور» (Engine) داره. این موتور در واقع اون بخشیه که کوئری‌های شما رو تفسیر میکنه و نتایج رو برمیگردونه. بدون این موتور، دیتابیس شما چیزی بیشتر از یه فضای ذخیره‌سازی ساده نیست. به این موتور به طور کلی میگن «سرور».

این سرور لزوما نباید روی یه سخت‌افزار جداگونه و اختصاصی اجرا بشه، هرچند که معمولا این کار مزایای زیادی داره. اکثر RDBMSها یه نسخه‌ای از موتورشون رو دارن که میشه به صورت محلی (locally) روی همون کامپیوتر خودتون اجرا کرد. پس در اصل، شما همیشه به این موتور نیاز دارید تا بتونید از داده‌هاتون پرس‌وجو کنید، حتی اگه در قالب یه کتابخونه (library) محلی یا یه فایل اجرایی روی سیستم خودتون باشه.

چرا از یه فایل متنی ساده استفاده نکنیم؟

شاید بپرسید چرا اینقدر پیچیده‌اش کنیم؟ چرا داده‌ها رو توی یه فایل متنی ساده نریزیم؟ خب، میتونید این کار رو بکنید. میتونید داده‌هاتون رو سریالایز کنید و توی یه فایل متنی ذخیره کنید. ولی وقتی این کار رو میکنید، تمام مسئولیت ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها میفته گردن کد خودتون.

یه مفهوم کلیدی توی دیتابیس‌های مبتنی بر SQL، همون اصول ACID هست که قبلا در موردش حرف زدیم. سرور دیتابیس این توانایی رو داره که چندین کوئری همزمان رو مدیریت و صف‌بندی کنه و در عین حال، این اصول رو حفظ کنه. دیتابیس‌ها برای کارایی بالا به حافظه (RAM) و پردازنده (CPU) زیادی نیاز دارن و باید به فضای ذخیره‌سازی با تاخیر کم (low-latency) دسترسی داشته باشن.

مدل کلاینت/سرور

مای‌اس‌کیو‌ال یه سیستم کلاینت/سرور هست. این سیستم از یه سرور SQL چند رشته‌ای (multithreaded) تشکیل شده که از بک‌اند‌های مختلفی پشتیبانی میکنه. در کنارش، چندین برنامه و کتابخونه کلاینت، ابزارهای مدیریتی و رابط‌های برنامه‌نویسی اپلیکیشن (API) متنوعی هم وجود داره.

اگه دیتابیس شما فقط قراره توسط یه برنامه و روی یه دستگاه مستقل استفاده بشه، شاید استفاده از یه نسخه محلی RDBMS کافی باشه. اما توی دنیای متصل امروزی، خیلی از اپلیکیشن‌ها از این سود میبرن که چندین دستگاه از یک دیتابیس مشترک استفاده کنن. وقتی این اتفاق میفته، شما یا باید یکی از دستگاه‌ها رو به عنوان سرور اختصاص بدید (و احتمالا همیشه روشنش بذارید)، یا سرور رو روی یه سخت‌افزار اختصاصی یا توی فضای ابری (cloud) اجرا کنید.

چرا سرور رو روی یه سخت‌افزار جدا میذارن؟

چند تا دلیل مهم برای این کار وجود داره:

1. منابع سیستم: دیتابیس‌ها به شدت به ورودی/خروجی (IO) وابسته‌ان. اگه حافظه کافی برای بارگذاری همه چیز توی رم وجود نداشته باشه، باید از فایل سیستم استفاده بشه. ممکنه روی کامپیوتر شما منابع کافی برای اجرای همزمان دیتابیس و برنامه اصلی با کارایی مطلوب وجود نداشته باشه.
2. امنیت: نسخه‌های تجاری و سازمانی موتورهای دیتابیس برای رسیدن به کارایی بالاتر، نیاز دارن که به سطح پایین‌تری از سیستم دسترسی داشته باشن و امتیازات امنیتی بیشتری بگیرن. این موضوع میتونه یه ریسک امنیتی بزرگ برای داده‌های شرکتی باشه. به همین دلیل، موتور دیتابیس معمولا روی یه سرور اختصاصی با یه زمینه امنیتی خاص میزبانی میشه که کاربرای عادی اصلا اجازه لاگین به کنسولش رو ندارن. چون این سرورها میتونن آسیب‌پذیر باشن، معمولا از فایروال‌ها برای مقاوم‌سازیشون در برابر حملات استفاده میشه.
3. مدیریت: مدیریت همه این موارد روی یه کامپیوتر شخصی یا ایستگاه کاری میتونه خیلی دردسرساز باشه.

بحث مرکزی‌سازی: آیا همیشه خوبه که یه سرور دیتابیس برای همه سرویس‌ها داشته باشیم؟

یه سوالی که برای خیلی از مدیران سیستم پیش میاد اینه که آیا بهتره یه ماشین مجازی (VM) یا سرور اختصاصی فقط برای مای‌اس‌کیو‌ال داشته باشیم و بقیه سرویس‌ها (مثل Nextcloud و…) به اون وصل بشن، یا اینکه برای هر سرویس، یه سرور مای‌اس‌کیو‌ال جدا روی همون ماشین مجازی خودش نصب کنیم؟

جواب کوتاه اینه که «نه، مرکزی‌سازی همیشه بهترین راه نیست». رویکردهای مختلفی برای شرایط مختلف وجود داره و این یه تصمیمه که به نیازهای خاص هر پروژه بستگی داره.

بخش چهارم: چطوری مای‌اس‌کیو‌ال رو به دست بیاریم؟

خب، حالا که با مفاهیم اولیه آشنا شدیم، بیاید ببینیم چطوری میشه مای‌اس‌کیو‌ال رو دانلود و نصب کرد. مای‌اس‌کیو‌ال در چند نسخه مختلف ارائه میشه که هر کدوم برای یه سری کاربردها مناسبن.

نسخه‌های مختلف مای‌اس‌کیو‌ال

• MySQL Enterprise Edition: این نسخه جامع‌ترین مجموعه از ویژگی‌های پیشرفته، ابزارهای مدیریتی و پشتیبانی فنی رو برای مای‌اس‌کیو‌ال شامل میشه. هدفش رسیدن به بالاترین سطح از مقیاس‌پذیری، امنیت، قابلیت اطمینان و آپ‌تایم (uptime) هست.
• MySQL NDB Cluster CGE: این نسخه یه دیتابیس تراکنشی اوپن سورس و real-time هست که برای دسترسی سریع و همیشه روشن به داده‌ها در شرایطی با توان عملیاتی بالا (high throughput) طراحی شده. این نسخه شامل MySQL NDB Cluster Manager و همه چیزهایی که در نسخه Enterprise Edition هست هم میشه.
• MySQL Community (GPL) Downloads: این همون نسخه اوپن سورس و رایگان مای‌اس‌کیو‌ال هست که تحت مجوز GPL منتشر میشه و اکثر افراد از این نسخه برای پروژه‌هاشون استفاده میکنن.
• MySQL برای ISVها، OEMها و VARها: جالبه بدونید که بیش از ۲۰۰۰ تا ISV (فروشنده نرم‌افزار مستقل)، OEM (سازنده تجهیزات اصلی) و VAR (نماینده فروش با ارزش افزوده) به مای‌اس‌کیو‌ال به عنوان دیتابیس تعبیه شده (embedded) در محصولاتشون اعتماد میکنن. این کار بهشون کمک میکنه تا اپلیکیشن‌ها، سخت‌افزارها و دستگاه‌هاشون رو رقابتی‌تر کنن، سریع‌تر به بازار عرضه کنن و هزینه تمام شده کالاهاشون رو کاهش بدن.

راهنمای نصب با MySQL Installer

برای نصب مای‌اس‌کیو‌ال روی ویندوز، یه ابزار خیلی راحت به اسم MySQL Installer وجود داره. این ابزار یه تجربه نصب جادوگر-محور (wizard-based) رو برای تمام نیازهای نرم‌افزاری مای‌اس‌کیو‌ال شما فراهم میکنه.

• نسخه 8.0.43: اینستالرهای نسخه‌های ۵.۷ تا ۸.۰ شامل آخرین ورژن‌های محصولات مای‌اس‌کیو‌ال هستن.
• نکته مهم در مورد نسخه‌های جدید: توجه داشته باشید که سری ۸.۰ آخرین سری هست که MySQL Installer داره. از نسخه ۸.۱ به بعد، باید از فایل MSI یا آرشیو Zip خود محصول مای‌اس‌کیو‌ال برای نصب استفاده کنید. همچنین، سرور مای‌اس‌کیو‌ال نسخه ۸.۱ و بالاتر، ابزاری به اسم MySQL Configurator رو هم همراه خودش داره که به پیکربندی سرور کمک میکنه.

کدوم فایل رو انتخاب کنیم؟

وقتی میخواید اینستالر رو دانلود کنید، دو تا گزینه اصلی دارید:

1. mysql-installer-web-community: اگه موقع اجرای اینستالر به اینترنت وصل هستید، این فایل رو انتخاب کنید. این نسخه حجم کمتری داره و فایل‌های مورد نیاز رو موقع نصب دانلود میکنه.
2. mysql-installer-community: اگه موقع اجرای اینستالر به اینترنت دسترسی ندارید، این فایل رو انتخاب کنید. این نسخه همه فایل‌های لازم رو داخل خودش داره و حجمش بیشتره.

یه نکته فنی هم اینه که خود برنامه MySQL Installer ۳۲ بیتی هست، ولی میتونه هم باینری‌های ۳۲ بیتی و هم ۶۴ بیتی رو نصب کنه.

بخش پنجم: یه کیس استادی واقعی: ساختن یه سرور قدرتمند برای مای‌اس‌کیو‌ال

تئوری کافیه، بیاید یه مثال واقعی رو با هم بررسی کنیم. فرض کنید صاحب یه کسب‌وکار کوچیک هستید و میخواید یه سرور دیتابیس جدید برای میزبانی یه دیتابیس تحلیل صنعت و تحقیقات بازار راه بندازید. این سناریو از یه فروم واقعی به اسم Level1Techs برداشته شده.

مشخصات دیتابیس مورد نظر:

• نسخه مای‌اس‌کیو‌ال: ۸.۴
• اندازه دیتابیس: حدود ۱ ترابایت، پخش شده در حدود ۱۵۰ تا جدول.
• مشخصات جداول: طولانی‌ترین جدول حدود ۱۰ میلیارد ردیف داره و میانگین طول جداول ۱۰۰ میلیون ردیفه.
• نوع کاربری:
  • نوشتن (Writes) خیلی کم: به جز بارگذاری اولیه، آپدیت‌ها به صورت ساعتی یا روزانه توسط خزنده‌های وب (crawlers) مختلف انجام میشه و فقط یه کاربر مینویسه.
  • کوئری‌های (Queries) کم ولی پیچیده: کوئری‌ها شامل تعداد زیادی JOIN و WHERE هستن و فقط یه کاربر برای گزارش‌گیری روزانه و تحلیل‌های موردی ازشون استفاده میکنه.

سخت‌افزار جدید پیشنهادی:

بر اساس این نیازها، کاربر یه سخت‌افزار خیلی جالب رو پیشنهاد داده. بیاید قطعاتش رو با هم بررسی کنیم:

• پردازنده (CPU): AMD Ryzen 9 7900X
  • چرا این انتخاب شده؟ بر اساس نوع کاربری که کوئری‌های پیچیده ولی تکی داره، عملکرد تک‌هسته‌ای (single core performance) خیلی کلیدیه. این پردازنده میتونه تا فرکانس ۵.۶ گیگاهرتز بوست بشه که برای این کار عالیه.
• حافظه (RAM): 4x 32GB DDR5 ECC UDIMM 2Rx8 4800
  • چرا ECC؟ عبارت ECC مخفف Error-Correcting Code هست. این نوع رم میتونه خطاهای کوچیک حافظه رو به صورت خودکار شناسایی و تصحیح کنه. برای یه سرور دیتابیس که پایداری داده‌ها حیاتیه، استفاده از رم ECC یه تصمیم هوشمندانه است.
• مادربورد (Motherboard): AsRock Rack B650D4U-2L2T/BCM
  
• فضای ذخیره‌سازی (Storage):
  • درایوهای اصلی: 4x Samsung PM9A3 1920GB 2.5″ in a ZFS RAID 10
    
  • کش نوشتن (SLOG): 1x Intel Optane P4800X as ZFS SLOG vdev
    
• سیستم عامل (OS): Debian 12
  

مقایسه با سخت‌افزار فعلی:

سخت‌افزار فعلی این کاربر یه Intel Xeon E3-1230 v6 با ۳۲ گیگابایت رم غیر-ECC و یه SSD معمولی بوده. ارتقای پیشنهادی یه جهش عظیم در عملکرد محسوب میشه.

یه سوال مهم: Ryzen یا EPYC؟

کاربر یه سوال خوب هم پرسیده: آیا بهتر نیست به جای این سیستم، یه سرور مبتنی بر پردازنده استفاده شده EPYC (مثلا مدل 7F52) ببندم؟

• مزایای EPYC: این پردازنده ۴ برابر کش L3 بیشتری داره و از رم بیشتری هم پشتیبانی میکنه.
• معایب EPYC: فرکانس بوستش فقط تا ۳.۹ گیگاهرتز میرسه، در حالی که Ryzen تا ۵.۶ گیگاهرتز میره.

اینجا یه بده‌بستان (trade-off) وجود داره. برای کاربری خاص این شخص که عملکرد تک‌هسته‌ای مهمه، Ryzen 7900X با فرکانس بالاترش احتمالا انتخاب بهتریه. اما برای سناریوهایی با تعداد کاربران همزمان زیاد، EPYC با کش و هسته‌های بیشترش میتونه برنده باشه.

بخش ششم: مدیریت مای‌اس‌کیو‌ال با وب‌مین (Webmin) – یه راهنمای کامل

خب، سرور رو راه انداختیم، مای‌اس‌کیو‌ال رو هم نصب کردیم. حالا چطوری مدیریتش کنیم؟ یکی از ابزارهای عالی برای این کار وب‌مین (Webmin) هست. وب‌مین یه پنل تحت وب هست که به شما اجازه میده دیتابیس‌ها، جدول‌ها، کاربران و خیلی چیزای دیگه رو از طریق یه رابط کاربری گرافیکی ساده مدیریت کنید. بیاید ببینیم چطوری میشه باهاش کار کرد.

شروع کار با ماژول مای‌اس‌کیو‌ال در وب‌مین

وقتی وارد ماژول مای‌اس‌کیو‌ال در وب‌مین میشید، اگه همه چیز درست باشه، یه صفحه با آیکون‌هایی برای دیتابیس‌های موجود میبینید. اگه وب‌مین نتونه با پسورد درست به سرور دیتابیس وصل بشه، یه فرم لاگین ازتون میخواد. معمولا باید با نام کاربری root و پسوردی که برای کاربر روت مای‌اس‌کیو‌ال تعریف کردید وارد بشید.

ساختن یه دیتابیس جدید

وقتی مای‌اس‌کیو‌ال برای اولین بار نصب میشه، یه دیتابیس به اسم mysql ساخته میشه که اطلاعات مربوط به کاربران و دسترسی‌ها رو تو خودش نگه میداره. بهتره برای داده‌های خودتون یه دیتابیس جدا بسازید. مراحلش اینه:

1. روی لینک «Create a new database» کلیک کنید.
2. یه اسم برای دیتابیس جدیدتون توی فیلد «Database name» وارد کنید. اسم باید فقط شامل حروف و اعداد باشه و فاصله نداشته باشه.
3. روی دکمه «Create» کلیک کنید. به همین راحتی!

ساختن یه جدول جدید

حالا که دیتابیس رو داریم، باید توش جدول بسازیم.

1. روی آیکون دیتابیسی که ساختید کلیک کنید.
2. تعداد فیلدهایی (ستون‌هایی) که میخواید جدولتون داشته باشه رو وارد کنید و روی دکمه «Create a new table» کلیک کنید.
3. یه اسم برای جدولتون توی فیلد «Table name» وارد کنید.
4. نوع جدول (Table type): اینجا میتونید نوع موتور ذخیره‌سازی جدول رو انتخاب کنید. رایج‌ترین‌ها اینان:
   
5. تعریف فیلدها (Initial fields):
   
6. وقتی همه فیلدها رو تعریف کردید، روی دکمه «Create» کلیک کنید.

مشاهده و ویرایش محتوای جدول

اگه میخواید داده‌های داخل یه جدول رو ببینید، ویرایش کنید، یا ردیف جدیدی اضافه کنید:

1. روی آیکون دیتابیس و بعد روی آیکون جدول مورد نظرتون کلیک کنید.
2. روی دکمه «View Data» کلیک کنید.
3. لیستی از ردیف‌های جدول به شما نشون داده میشه. اگه جدول شما کلید اصلی داشته باشه، میتونید:
   

نکته مهم: اگه یه جدول کلید اصلی نداشته باشه، وب‌مین نمیتونه ردیف‌های خاصی رو برای ویرایش یا حذف شناسایی کنه. پس همیشه برای جدول‌هاتون یه کلید اصلی تعریف کنید.

پشتیبان‌گیری (Backup) و بازیابی (Restore)

بکاپ گرفتن از دیتابیس‌های مهم یکی از حیاتی‌ترین کارهاست. وب‌مین این کار رو خیلی ساده کرده.

برای ساختن بکاپ:

1. وارد صفحه دیتابیس مورد نظر بشید.
2. روی دکمه «Backup Database» کلیک کنید.
3. توی فیلد «Backup to file»، آدرس فایلی که میخواید بکاپ توش ذخیره بشه رو وارد کنید (مثلا /tmp/backup.sql).
4. یه گزینه مهم به اسم «Add drop table statements to backup?» وجود داره. اگه این رو روی «Yes» بذارید، موقع بازیابی بکاپ، اگه جدولی با همون اسم از قبل وجود داشته باشه، اول حذف میشه و بعد داده‌های جدید جایگزین میشن. این برای بکاپ‌های معمولی خوبه. اگه روی «No» بذارید، داده‌های بکاپ به داده‌های موجود اضافه میشن.
5. روی «Backup Now» کلیک کنید.

فایل بکاپ مای‌اس‌کیو‌ال در واقع یه فایل متنیه که پر از دستورات SQL برای ساختن دوباره جدول‌ها و وارد کردن داده‌هاست.

برای بازیابی بکاپ:

1. وارد صفحه دیتابیسی بشید که میخواید بکاپ رو توش بازیابی کنید.
2. روی دکمه «Execute SQL» کلیک کنید.
3. به بخش «Select SQL commands file to execute on database» برید.
4. فایل بکاپتون رو از روی سرور یا کامپیوتر خودتون انتخاب کنید.
5. روی «Execute» کلیک کنید.

مدیریت کاربران و دسترسی‌ها (Permissions)

مای‌اس‌کیو‌ال سیستم کاربران و دسترسی‌های مخصوص به خودشو داره که از کاربران سیستم عامل جداست. شما میتونید برای هر کاربر تعریف کنید که به کدوم دیتابیس‌ها، از کدوم کامپیوترها (هاست‌ها) و با چه سطح دسترسی (مثلا فقط خوندن، یا خوندن و نوشتن) بتونه وصل بشه.

برای مدیریت کاربران، روی آیکون «User Permissions» در صفحه اصلی ماژول کلیک کنید. از اونجا میتونید کاربر جدید بسازید، پسوردها رو عوض کنید، و دسترسی‌ها رو برای هر کاربر به صورت دقیق مشخص کنید. مثلا برای یه اپلیکیشن، بهتره یه کاربر جدا بسازید که فقط به دیتابیس همون اپلیکیشن دسترسی داشته باشه و فقط بتونه کارهای لازم مثل خوندن و نوشتن رو انجام بده.

بخش هفتم: مای‌اس‌کیو‌ال در دنیای ابری: آشنایی با HeatWave

حالا که با نسخه سنتی مای‌اس‌کیو‌ال آشنا شدیم، بیاید یه نگاهی به آینده و نسخه‌های ابریش بندازیم. اوراکل یه سرویس ابری خیلی قدرتمند برای مای‌اس‌کیو‌ال به اسم HeatWave ارائه میده.

HeatWave چیه؟

HeatWave در واقع یه شتاب‌دهنده کوئری درون-حافظه‌ای (in-memory) برای دیتابیس مای‌اس‌کیو‌ال هست. این تنها سرویس دیتابیس ابری مای‌اس‌کیو‌اله که چنین شتاب‌دهنده‌ای رو ارائه میده و میتونه تراکنش‌ها (transactions) رو با تحلیل‌های همزمان (real-time analytics) ترکیب کنه.

این یعنی چی؟ یعنی دیگه نیازی به فرآیندهای پیچیده، زمان‌بر و پرهزینه ETL (Extract, Transform, Load) برای انتقال داده‌ها به یه دیتابیس تحلیلی جداگونه نیست. شما میتونید روی همون داده‌های تراکنشی خودتون، به صورت همزمان تحلیل‌های سنگین انجام بدید. این کار باعث افزایش فوق‌العاده زیاد عملکرد مای‌اس‌کیو‌ال برای کارهای تحلیلی و ترکیبی میشه.

ویژگی‌های پیشرفته HeatWave:

• HeatWave AutoML: به توسعه‌دهنده‌ها و تحلیل‌گرای داده اجازه میده که مدل‌های یادگیری ماشین (Machine Learning) رو به صورت کاملا خودکار داخل HeatWave MySQL بسازن، آموزش بدن، پیاده‌سازی کنن و خروجی‌هاشون رو توضیح بدن.
• HeatWave GenAI: کاربران میتونن از هوش مصنوعی مولد (Generative AI) یکپارچه و خودکار هم استفاده کنن.
• HeatWave Autopilot: این ویژگی با استفاده از اتوماسیون مبتنی بر یادگیری ماشین، به صورت خودکار به بهبود عملکرد مای‌اس‌کیو‌ال و کاهش هزینه‌ها کمک میکنه، بدون اینکه به تخصص در زمینه تیونینگ دیتابیس نیاز باشه.

این سرویس روی پلتفرم‌های ابری مختلفی مثل Oracle Cloud Infrastructure (OCI)، Amazon Web Services (AWS) و Microsoft Azure در دسترسه.

بخش هشتم: وقتی همه چیز خراب میشه: راهنمای عیب‌یابی (Troubleshooting)

هیچ سیستمی بی‌نقص نیست و گاهی وقتا مای‌اس‌کیو‌ال هم به مشکل میخوره. بیاید چند تا از مشکلات رایج و راه‌های حلشون رو بررسی کنیم.

چطور بفهمیم سرور مای‌اس‌کیو‌ال کار میکنه یا نه؟

گاهی وقتا یه برنامه نمیتونه به دیتابیس وصل بشه و خطای «Unable to connect to MySQL server» میده. اولین قدم اینه که ببینیم اصلا سرور مای‌اس‌کیو‌ال در حال اجرا هست یا نه. چند تا راه برای این کار توی ترمینال لینوکس وجود داره:

• sudo service mysql status یا sudo service mysqld status
• ps aux | grep mysql (این دستور همه پروسه‌هایی که کلمه mysql توشون هست رو نشون میده)
• lsof -i :3306 (این دستور چک میکنه که آیا پروسه‌ای به پورت پیش‌فرض مای‌اس‌کیو‌ال یعنی ۳۳۰۶ گوش میده یا نه)

یه نکته مهم: «پروسه در حال اجراست» همیشه به معنی «سرویس در دسترس است» نیست. ممکنه پروسه بالا باشه ولی به خاطر مشکلات پیکربندی یا چیزای دیگه، از بیرون نشه بهش وصل شد.

اگه سرور در حال اجرا بود، مشکل میتونه از جای دیگه باشه. مثلا:

• خطای احراز هویت: نام کاربری یا پسورد اشتباهه.
• اسم اشتباه دیتابیس: اسم دیتابیسی که میخواید بهش وصل بشید رو اشتباه وارد کردید.
• فایروال: ممکنه فایروال سرور یا کلاینت، اتصال به پورت ۳۳۰۶ رو مسدود کرده باشه.

بهترین راه برای تست، اینه که سعی کنید از طریق خود ترمینال به صورت دستی به مای‌اس‌کیو‌ال وصل بشید:

mysql -u <username> -p <database-name>

یه مشکل رایج در XAMPP (روی مک)

یه مشکل رایج که برای توسعه‌دهنده‌ها پیش میاد، مخصوصا اونایی که از پکیج‌هایی مثل XAMPP استفاده میکنن، اینه که مای‌اس‌کیو‌ال بعد از ری‌استارت کردن کامپیوتر دیگه روشن نمیشه. توی پنل مدیریت XAMPP چراغش قرمز میمونه و وقتی سعی میکنید وارد phpMyAdmin بشید، با خطای #2002 - No such file or directory مواجه میشید.

این مشکل معمولا به این دلیله که یه پروسه قدیمی از مای‌اس‌کیو‌ال هنوز توی پس‌زمینه در حال اجراست و جلوی اجرا شدن پروسه جدید رو میگیره. راه حلش اینه که اون پروسه قدیمی رو به صورت دستی از بین ببرید (kill کنید).

راه حل قدم به قدم در ترمینال مک:

1. ترمینال رو باز کنید و دستور sudo su رو تایپ کنید و پسوردتون رو وارد کنید تا دسترسی روت بگیرید.
2. دستور ps aux | grep mysql رو وارد کنید. این دستور لیستی از پروسه‌های مربوط به مای‌اس‌کیو‌ال رو به شما نشون میده.
3. توی لیست، باید شناسه پروسه (process ID یا PID) رو پیدا کنید. این یه عدد هست که معمولا در ستون دوم قرار داره.
4. حالا با دستور kill -9 {process id} اون پروسه رو از بین ببرید. مثلا: kill -9 739.
5. حالا به پنل XAMPP برگردید و دوباره سعی کنید مای‌اس‌کیو‌ال رو استارت کنید. به احتمال زیاد مشکل حل میشه.

پرسش و پاسخ‌های متداول

سوال: مای‌اس‌کیو‌ال چیست و چرا استفاده میشود؟

جواب: مای‌اس‌کیو‌ال محبوب‌ترین دیتابیس اوپن سورس دنیاست. توسعه‌دهنده‌ها و مدیران دیتابیس از اون برای ذخیره، آپدیت و تحلیل داده‌ها در اپلیکیشن‌هاشون استفاده میکنن.

سوال: تفاوت بین SQL و مای‌اس‌کیو‌ال چیست؟

جواب: SQL یه زبان برنامه‌نویسیه که برای مدیریت و تحلیل داده‌های ذخیره شده در دیتابیس‌ها طراحی شده. مای‌اس‌کیو‌ال یه سیستم مدیریت دیتابیسه که بخشی از اسمش رو از SQL گرفته و از زبان SQL برای مدیریت داده‌ها در دیتابیس‌ها استفاده میکنه.

سوال: آیا نسخه ابری از مای‌اس‌کیو‌ال وجود دارد؟

جواب: بله. HeatWave MySQL یه سرویس دیتابیس کاملا مدیریت شده است و تنها سرویس ابریه که بر اساس MySQL Enterprise Edition ساخته شده. این سرویس عملکرد کوئری‌های مای‌اس‌کیو‌ال رو به شدت بهبود میده و تحلیل‌های همزمان روی داده‌های تراکنشی رو ممکن میکنه. این سرویس روی OCI، AWS و Microsoft Azure در دسترسه.

سوال: مای‌اس‌کیو‌ال در مقایسه با سایر دیتابیس‌ها چگونه است؟

جواب: مای‌اس‌کیو‌ال یه دیتابیس رابطه‌ای اوپن سورسه. این یعنی داده‌ها رو در ردیف‌ها و ستون‌ها ذخیره میکنه و روابط بین اونها رو در اسکیماها تعریف میکنه. دیتابیس‌های رابطه‌ای محبوب دیگه‌ای هم وجود دارن که اوپن سورس نیستن، مثل Oracle Database. همچنین دیتابیس‌های محبوبی وجود دارن که اصلا رابطه‌ای نیستن. به این‌ها دیتابیس‌های NoSQL میگن، مثل MongoDB.